در این مقاله به ابعاد مختلف اعتماد به نفس می‌پردازیم. در ابتدا اشتباه رایج در مورد تعریف اعتماد به نفس یا خودباوری را به شکل کامل باز می‌کنیم و در ادامه با پرداختن به انواع اعتماد به نفس روش‌های مختلف افزایش و مدیریت آن را می‌آموزیم و در نهایت مثل همیشه با مثال واقعی از مراجع جمع‌بندی مطلب انجام می‌شود.
همیشه می‌دانیم داشتن اعتماد به نفس می‌تواند نتایج عالی به همراه خود داشته باشد من «جیسون شهدوست» معتقدم مدیریت اعتماد به نفس در شرایط مختلف می‌تواند نتایج خارق‌العاده‌ای برای شما به ارمغان آورد.
اعتماد به نفس چیست؟
تعریف اعتماد به نفس به دو شکل می‌تواند انجام شود:
- باور اینکه شما میتوانید به موفقیت و تبحر دست پیدا کنید، به معنای دیگر باور اینکه شما ظرفیت و توانایی دارید. با ذکر یک مثال آن را شرح می‌دهم:
مثال ۱: آقای آلفا در جلسه گفت من نمی‌تونم در کسب و کارم موفق شوم؛ یعنی می‌تونما ولی انگار یه چیزی جلومو می‌گیره که به این موفقیت برسد.
جیسون: چه چیزی جلوت رو می‌گیره؟
آقای آلفا: فکر می‌کنم اعتماد به نفسم پایینه، چون خیلی وقت‌ها به ذهنم میرسه که یه کاری کنم؛ ولی به خودم میگم نه بابا این کار سخته یا کار من نیست.
جیسون: نکته جالبی اشاره کردی تو می‌تونی به موفقیت در کسب و کارت برسی؛ ولی انگار هنوز خودت باورش نداری و فکر می‌کنی پول‌دار شدن و درآمد بالا داشتن مشکله یا اگرم مشکل نباشه کار تو نیستش.
- اعتماد به نفس ممکن است درباره یک فعالیت خاص باشد (به این معنی که فقط، در آن قضیه اعتماد به نفس ندارید) یا میتوانید در شرایط بسیار مسئله‌ساز به تمام توانایی‌هایتان در زندگی برگردد.
نکته بسیار مهمی که در این مورد وجود دارد این است که ممکن است شما در کسب‌وکار خود اعتماد به نفس کافی نداشته باشید؛ ولی در روابط خود اعتماد به نفس کافی داشته باشید یا برعکس دررابطه‌با جنس مخالف خود اعتماد به نفس نداشته باشید؛ ولی در مطالعه یا در کار خود اعتماد به نفس داشته باشید.
پس آگاهی به این نکته بسیار مهم است که کمبود اعتماد به نفس در یک مسئله به این معنی نیست که کلاً اعتماد به نفس ندارید.
انواع اعتماد به نفس
متأسفانه، در تعریف اعتماد به نفس و عزت‌نفس به‌درستی از هم تفکیک نمی‌شوند و در بسیاری از موارد این دو مسئله با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شود لازم است هشیار باشید که عزت نفس و اعتماد به نفس دو مقوله کاملاً جدا از یکدیگر است. در ادامه به تعریف عزت نفس و سپس به تفاوت این دو تعریف می‌پردازیم.
یادآوری این نکته بسیار مهم است که با ایجاد تغییر در تعاریف می‌توانیم تغییر در وجود خود را ایجاد کنیم.
اعتماد به نفس کاذب
اعتماد به نفس کاذب نوعی خطای ادراکی تعبیر می‌شود که در آن فرد به قضاوت اشتباه در مورد موضوعات مختلف می‌پردازد و به‌درستی آن اطمینان دارد؛ درصورتی‌که این قضاوت‌ها صحیح نیستند و فراتر از واقعیت‌ها هستند.
با یک مثال تفاوت بین اعتمادبه‌نفس واقعی را با اعتماد به نفس کاذب را نشان می‌دهیم:
اعتمادبه‌نفس واقعی: انتقادات را در مورد خودم می‌پذیرم و برای رشد خودم از آنها کمک می‌گیرم.
اعتماد به نفس کاذب: انتقادات دیگران برایم اهمیتی ندارند؛ چون من بهترینم.
اعتماد به نفس بالا
اعتماد به نفس بالا را میتوان این‌گونه تعریف کرد؛ زمانی که ما به توانایی‌های خود اطمینان داریم، در کارهایمان موفق می‌شویم. به دلیل موفقیت‌هایمان نیز شادتر می‌شویم و احساس بهتری نسبت به توانایی‌هایمان پیدا می‌کنیم؛ بنابراین، این زنجیره باعث می‌شود که فعالیت‌های خود را باانرژی و انگیزه بهتری انجام دهیم.
اعتماد به نفس بالا را میتوان طی مراحل این چرخه و تمرکز فرد در راه رسیدن به اهداف معنی کرد.
عوامل مؤثر در اعتماد به نفس بالا
اگر شخصی به مسئله‌ای افتخار کند، اعتماد به نفسش در آن زمینه بالا می‌رود، به معناي دیگر زمانی که شخصی از کاری که انجام داده است راضی باشد، اعتماد به نفسش در آن زمينه بالا مي‌رود.
در ضمن، موفقیت هم می‌تواند در رشد و کاهش اعتماد به نفس شخص تأثیر مستقیم داشته باشد.
نحوه ایجاد اعتماد به نفس بالا
- داشتن یک الگوی مناسب
- ستایش و تعریف
- تمرکز بر روی نکات مثبت
- هدف‌گذاری و رسیدن به آن
- گفتگوی مثبت با خود
- فعالیت‌های فیزیکی
- بخشیدن اشتباهات گذشته
- تمرین استعدادها و مهارت‌ها
- یادگیری نکات تازه
- میزان مناسب استراحت و ریلکس کردن
اعتماد به نفس پایین
به طور حتم، اعتمادبه نفس پایین نقطه مقابل خود باوری بالا است. به‌عبارت‌دیگر، زمانی که فرد احساساتی مانند بی‌ارزشی، بی‌لیاقتی و همچنین خجالت در انجام کارها دارد، اعتماد به نفس پایین معنی می‌شود.
اعتماد به نفس پایین باعث می‌شود که فرد توانایی خود را نادیده بگیرید و نسبت به زندگی و خود دید منفی داشته باشد. در چنین وضعیتی شخص در مواجهه با عوامل محیطی آسیب‌پذیر است و احساساتی که در ذهن فرد وجود دارد در واقعیت ریشه ندارد.
دلایل اعتماد به نفس پایین
موارد زیر باعث کاهش و نابودشدن اعتمادبه‌نفس می‌شود:
- مقایسه‌کردن خود با دیگران
- داشتن الگوی منفی
- نقدکردن دائمی خود
- دست‌کم گرفتن توانایی‌هایتان
- کمال‌گرایی بیش از حد
- شکست مداوم
- جداشدن از روابط
- رژیم غذایی نامناسب، عدم فعالیت ورزشی و خواب نامنظم
علائم نداشتن اعتماد به نفس
هیچ فردی کلاً این نیست که اعتمادبه‌نفس نداشته باشد همه انسان‌ها دارای اعتمادبه‌نفس هستند؛ ولی ممکن است میزان آن در شرایط مختلف متفاوت باشد و با انجام روشها و تمرینات در این مقاله و استفاده از کوچ میتوانید اعتماد به نفس خود را به شکل چشمگیری افزایش دهید.
عوامل مؤثر در پایین آمدن اعتماد به نفس
زمانی که شخص اشتباهی می‌کند یا مردود می‌شود یا نقد ناسالم می‌شود، افت اعتمادبه‌نفس پیدا می‌کند.
نتیجه اتفاقات بالا شک‌کردن در توانایی‌های شخصی است که این شک، به افت اعتماد به نفس می‌انجامد.
به بیان دیگر استفاده از توانایی در راستای کسب موفقیت و رسیدن به آن موفقیت باعث بالارفتن اعتماد به نفس می‌شود و عدم استفاده مناسب از توانایی‌ها یا ایجاد شک در توانایی‌ها باعث کاهش اعتماد به نفس می‌شود.
مضرات اعتماد به نفس بالا یا اعتماد به نفس کاذب
گاهی داشتن اعتماد به نفس بیش از حد به خودشیفتگی منجر می‌شود دقت کنید که داشتن اعتمادبه‌نفس و تلاش برای افزایش آن در شرایط مختلف بسیار کارآمد و عالی است؛ ولی اگر دقت نکنیم ممکن است گاهی به‌اشتباه دچار خودشیفتگی شویم.
برای اینکه مرز بین این دو را به‌درستی درک کنید با نگاه‌کردن به خودتان ببینید آیا در شرایط مختلف آمادگی زیرسؤال‌بردن و تغییر خود را دارید و این تغییر در قسمت‌های مختلف زندگیتان در حال اتفاق‌افتادن است یا خیر.
اعتماد به نفس در افراد و شرایط مختلف
زمانی که از اعتماد به نفس در افراد مختلف سخن می‌گوییم باید اعلام کنیم که اعتماد به نفس یک ویژگی پایدار نیست. به‌عبارت‌دیگر، میتوان با تمرین و آموزش، میزان اعتمادبه نفس واقعی را باتوجهبه توانایی‌ها افزایش دهیم.
همچنین میزان اعتماد به نفس باتوجهبه توانمندی‌ها ممکن است از موقعیتی به موقعیت دیگر تغییر کند. به طور مثال، ممکن است فردی در زمینه خطاطی هنر زیادی داشته باشد؛ اما در زمینه آشپزی تخصصی نداشته باشد. پس در این موارد اعتماد به نفس در موضوعی با موضوعی دیگر فرق می‌کند و این کاملاً طبیعی است. در ادامه به اعتماد به نفس در افراد مختلف می‌پردازیم:
اعتماد به نفس در کودکان
معمولاً اولین جرقه‌های شکل‌گیری اعتماد به نفس در کودکان در سنین 3 تا 5 سالگی شکل می‌گیرد، البته به گفته بسیاری از روان‌شناسان این فرایند در سنین پایین‌تر شکل می‌گیرد. بی شک اعتمادبه نفس در کودکان به دنیای پیرامون آنها و رفتار والدینشان بستگی زیادی دارد.
در زمان کودکی، والدین و اطرافیان در ایجاد اعتمادبه‌نفس بسیار مهم است، زیرا آنها می‌توانند به کودکان یادگیری اعتمادبه‌نفس مثبت را با اختیار گذاشتن استقلال و آزادی درست یاد بدهند.
به طور خلاصه میتوان گفت، زمانی که والدین به نیازها و مقتضیات سنی کودک آگاهی داشته باشند و به این موارد احترام بگذارند، باعث شکل‌گیری اعتمادبه‌نفس در کودکان می‌شوند.
اعتماد به نفس در نوجوانان
دوران نوجوانی یکی از مهم‌ترین مراحل سنی در افراد است. ساده بگوییم زمانی که شخص نه کودک است نه به‌اندازه‌ای بزرگ که استقلال فکری داشته باشد.
اغلب نوجوانان در این دوره از زندگی به فردی حساس تبدیل می‌شوند. به همین دلیل لازم است تا با افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان، آنها را برای مقابله با چالش‌ها، نارضایتی‌ها و مشکلات زندگی که روبرو خواهند شد، آماده کرد.
اعتماد به نفس در نوجوان موجب می‌شود تا او اهدافش را بهتر پیگیری کند و آنها را با تلاش خود به دست بیاورد. از طرفی داشتن اعتماد به نفس کمک می‌کند تا با موفقیت دوران جوانی را سپری کند و روابط بهتری برقرار کند. اعتمادبه نفس در این مرحله از زندگی در موفقیت یک نوجوان نقش مهمی دارد.
اعتماد به نفس در دانش‌آموزان
تا به اینجا فهمیدیم که نقش اعتماد به نفس بالا در موفقیت بسیار مهم است و از طرفی پایین‌بودن آن چه تأثیری دارد. این مقوله در مورد دانش‌آموزان نیز صدق می‌کند، زمانی که آنها خود باوری لازم را برای انجام کاری ندارند، باعث می‌شود که یک تصویر ذهنی منفی در افکار دیگران ایجاد کنند. پس لازم است که جلوی این مشکل را بگیریم و اجازه ندهیم که این موقعیت موجب تضعیف اعتماد به نفس آنها شود.
اعتماد به نفس در دانش‌آموزان در زندگی آینده آنها تأثیر مستقیمی دارد و موجب می‌شود که حس خوبی داشته باشند و روابط بهتری با دوستان، دانش آموزان و خانواده داشته باشند.
اعتماد به نفس در کار
خیلی از افراد درپی‌داشتن اعتماد به نفس در کار و بیزینس هستند؛ ولی آیا این نوع اعتماد به نفس وجود دارد؟
بله همان‌طور که گفته شد اعتماد به نفس بسته به فضاهای مختلف ممکن است که متفاوت باشد.
برای افزایش اعتماد به نفس در کار به بخش اعتماد به نفس بالا و ساختن آن مراجعه کنید.
اعتماد به نفس در روابط عاشقانه
بسیار اتفاق می‌افتد که در رابطه احساسی دچار مسئله شویم و حتی یک حرف خیلی ساده را نتوانیم به‌درستی اعلام و ابراز کنیم برای برطرف شده این مسئله باید دقت کنیم که در بخش روابط مسائل مختلفی وجود دارد که توصیه می‌شود به مقاله رابطه زناشویی موفق مراجعه شود.
تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس
- هر دو به ادراک و برداشت شما از خودتان مرتبط می‌شود، اعتماد به نفس به برداشت شما از توانایی‌هایتان است و عزت نفس ارزش و اعتبار شماست
- این دو رویکرد بسیار به هم نزدیک هستند و عموماً اعتماد به نفس پایین به عزت نفس پایین می‌انجامد و بالعکس.
عزت نفس چیست؟
نظر شما درباره خودتان و ارزشمندی خودتان است که عموماً از میزان موفقیت واقعی شما به نسبت موفقیت‌های بالقوه (ادعا شده) شماست. (برآورد موفقیت‌های بالقوه که به‌وسیله ارزش‌ها و آرمان‌ها و آرزوهایمان از آن آگاهی پیدا کرده‌ایم)
عزت نفس در رأس هرم، با قضاوت ما از خودمان شکل می‌گیرد و در مراحل بعدی خانواده، مدرسه، موقعیت کاری و گروه همسن و سالان می‌تواند در افزایش یا کاهش آن اتفاق بیفتد.
افزایش اعتماد به نفس (6 روش عملی)
همان‌طور که تا اینجا متوجه شدید، اعتماد به نفس یک روش اکتسابی است و میتوان آن را در درون خود افزایش داد. در ادامه به 6 روش عملی برای بالابردن اعتماد به نفس می‌پردازیم:
رفتن به سفر با انتخاب خود
انتخاب محل سفر لازم است این بار با شما باشد. این روش به ایجاد استقلال فکری کمک فراوان می‌کند.
هنرمند شدن در پختن یک غذای جدید
با علم به اینکه درصورتی‌که اشتباهی در پخت غذا صورت گرفت از اشتباه برای بهتر درست‌کردن در بار آینده استفاده شود
بازی‌کردن با گل و خاک
این روش کمک فراوان می‌کند که حتی در بدترین شرایط هم میتوان لذت برد
حل‌کردن یک معما با روش بارش مغزی
استفاده از روش بارش مغزی به این معنی که برای حل یک معما چندین راه‌حل پیدا کنیم و آن را حل کنیم
انجام یک کار جدید و هیجان‌انگیز
به طور مثال آقایان به طور کامل غذا درست کرده و آن را برای خانواده سرو کنند و یا خانم‌ها به طور مثال با حمایت آقا یک روز رانندگی کند یا ماشین را بنزین بزنند.
